Is het mogelijk om hoogsensitief te zijn en aan topsport te doen? Als je denkt dat dit weer het zoveelste nutteloze label is dan zal het je verrassen dat onderzoek laat zien dat er echt zoiets bestaat als een hoog sensitief persoon. Want gemiddeld is 1 op de 5 mensen een hoog sensitief persoon (HSP), maar is dat ook zo bij topsporters? Hoe gaat een HSP topsporter om met emoties bij winnen of verliezen, grote kansen missen, niet geselecteerd worden, een droomtransfer maken of mislopen? In dit bericht vertel ik je hier meer over.
Hoogsensitiviteit is een onderwerp waar nog weinig over wordt gesproken in de topsport. Gelukkig wordt het al normaler om over mindset te praten en openlijk te spreken over mentale training. Maar is het een brug te ver om ook openlijk te spreken over de gevoelige topsporter? Ben je dan niet gewoon een aansteller? Wanneer ben je eigenlijk een hoogsensitief persoon? Is er een verschil met minder gevoelige personen?
Overgevoelig, aanstellerij, over emotioneel en hoogsensitief is niet hetzelfde
Er wordt regelmatig gezegd over een topsporter dat hij / zij zich niet zo moet aanstellen. Ik ben benieuwd hoeveel van deze topsporter daadwerkelijk hoogsensitief zijn. Het is namelijk niet zo dat als je gevoelig reageert, emotioneel wordt, of iets dergelijks, je automatisch hoogsensitief bent.
Voorbeelden van HSP in de topsport – Kevin Durant
Over Kevin Durant wordt vaak gezegd dat hij (te) gevoelig is. Durant zegt zelf ook dat hij sensitive is. Maar er wordt ook gezegd dat hij slecht met kritiek om kan gaan (soms ten onrechte). Over de emoties die bij hem loskwamen tijdens zijn MVP speech werd lacherig gedaan door journalisten. Hij bedankte zijn moeder en schoot vervolgens in de tranen.
Bij Durant lijkt zijn gevoelige karakter hem soms tegen te werken en hij krijgt regelmatig kritiek op zijn gevoeligheid. Er wordt ook over hem gezegd dat hij zijn reacties en gevoelens op een andere manier had moeten uiten. Of zelfs helemaal niet had moeten uiten. Toch zorgen zijn karaktereigenschappen er ook voor dat hij zo succesvol is. Want zoals de Amerikanen zeggen is het een echte superstar en hij is meerdere keren kampioen geworden in de NBA.
Het platform Bleacher Report heeft een lijst opgesteld met de 20 meest gevoelige atleten. Toch merk ik hierin een kritische en veroordelende toon. ‘’Probeer om niet te huilen’’ wordt er in de begin kop zelfs geschreven. Persoonlijk kan ik hier wel om grinniken en neem het natuurlijk met een korreltje zout. Maar ik denk wel dat deze 20 atleten op sportief en sociaal maatschappelijk vlak zeer succesvol zijn. Daarnaast denk ik dat er genoeg andere voorbeeld atleten zijn die hun hoog gevoeligheid als kracht hebben leren inzetten.
Wat is een hoogsensitief persoon (HSP)?
De term hoogsensitief persoon is bekend geworden door het werk van de Amerikaanse psycholoog Elaine N. Aron. Aron deed wetenschappelijk onderzoek naar HSP’s. Aron liet zien dat het zenuwstelsel gevoeliger is en het brein anders om gaat met het verwerken van prikkels ten opzichte van de gemiddelde en niet hoog gevoelige personen. Aron kwam er ook achter dat je geboren wordt als HSP’er en je een onderscheidt kunt maken tussen 5 karaktereigenschappen samengevat in het DOES-model.
D: Depth of processing
O: Overstimulation
E: Emotional reactivity / Empathy
S: Sensing the subtle
Simpel gezegd gaat een HSP’er anders om met prikkels van binnen en van buiten en verwerkt deze op een intensere manier. Hieronder zal ik een aantal kenmerken van de HSP’er benoemen. In wetenschappelijke termen wordt er trouwens gesproken van sensory processing sensitivity (SPS). Ik wil nog een keer benadrukken dat HSP een karaktereigenschap is en geen afwijking of stoornis. Je kan, als je leert hoe je gebruik kunt maken van deze eigenschappen, hoogsensitief zijn ook als kracht zien.
Herken jij jezelf in de volgende HSP kenmerken?
Je bent gevoelig voor de stemming en emoties van anderen
Je voelt je opgejaagd of geïrriteerd als je in korte te veel moet doen
Je bent perfectionistisch en/of wil fouten voorkomen
Je bent bewust van subtiele signalen om je heen
Je hebt oog voor details / je merkt de kleinste veranderingen snel op
Je bent gevoelig voor pijn
Je hebt een rijk innerlijk leven
Waarom zou je als topsporter willen weten of je hoogsensitief bent?
Het zou kunnen dat je een vermoeden hebt dat je hoogsensitief bent. Als topsporter wil je natuurlijk tot topprestaties komen en je fijn voelen in jouw topsportleven. Maar als je HSP’er bent heb je wel een aantal extra uitdagingen, want zoals gezegd ervaren HSP’ers emoties, maar ook prikkels intenser en zijn daarnaast ook sfeergevoeliger.
Een overprikkeld zenuwstelsel zorgt ervoor dat je eerder in de fight, flight of freeze reactie komt. Dit wil je natuurlijk niet. Hoe beter jij jezelf leert kennen hoe beter jij jezelf kunt beïnvloeden om tot optimale prestaties te komen. Daarom zal ik in dit bericht ook een aantal tips met je delen hoe jij met deze prikkels om kunt gaan.
Test hier of jij hoogsensitief bent
De voordelen van HSP topsporters
Hoewel er, zover ik weet, nog geen wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar HSP’ers in de topsport denk ik wel dat er een aantal voordelen om hoogsensitief te zijn. Natuurlijk zijn er ook de uitdagingen, maar daar zal ik later meer over vertellen.
Je hebt een sterke intuïtie. Denk bijvoorbeeld aan de voetballer Messi die altijd op de goede plaats lijkt te staan. Tegenwoordig lijkt hij het grootste gedeelte van de wedstrijd over het veld te wandelen, maar op een aantal cruciale momenten weet hij toch de juiste en beslissende acties te maken. Je kan het spel ook goed lezen, waardoor het soms lijkt dat jij al van te voren weet wat er gaat gebeuren.
Je hebt een sterk inlevingsvermogen. Vroeger had ik een basketbaltrainer die zei dat emotionele intelligentie belangrijker is dan IQ. Zeker in teamsporten is het heel waardevol als jij perfect weet wat jouw team op emotioneel vlak nodig heeft om tot topprestaties te komen. Je kan hier dus een belangrijke en verbindende rol spelen in het team.
Je bent creatief. Jouw spel is creatiever en durft op een andere manier jouw sport te benaderen. Denk hierbij aan spelers zoals Ronaldinho, Cruijff of Muhammad Ali.
De nadelen van HSP topsporters
Een gevoelig zenuwstelsel. Dit betekent dat je eerder en te veel op spanning bent. Daardoor ervaar je bijvoorbeeld meer stress voor, tijdens of na de wedstrijden. Of je voelt juist te weinig spanning (onder prikkeling) waardoor je geen energie voelt om topprestaties te leveren.
Niet met feedback om kunnen gaan. De kans is aanwezig dat je perfectionistisch bent. Wanneer je dan feedback of coaching van iemand krijgt dan kan dit extra hard bij je binnenkomen als je denkt dat je het fout hebt gedaan. Ook de meningen van anderen zoals journalisten, bestuursleden, fans, ouders komen extra hard binnen.
Snel oververmoeid voelen. Doordat je alle prikkels op een dieper niveau verwerkt (of je nu wilt of niet, want zo gaat dat nu eenmaal bij HSP’s) heb je meer rust nodig. Omdat je zoveel rust nodig hebt kan je aan jezelf gaan twijfelen. Is er misschien iets mis? Vaak genoeg is het een natuurlijke reactie om de rust op te zoeken, maar wanneer je hierdoor meer gaat piekeren wordt het mentaal belastend.
HSP introvert en extravert
Als HSP kan je zowel introvert als extravert zijn. Introvert betekent dat jij je energie krijgt door alleen te zijn of hooguit met weinig mensen om je heen en de energie komt meer van de binnenwereld. Extraverte personen krijgen juist energie van de buitenwereld en de mensen om hen heen. Overigens is introvert niet hetzelfde als verlegen.
HSP en high sensation seeker (HSS)
Er zijn ook HSP’s die naast de eerder genoemde karaktereigenschappen ook nog andere eigenschappen hebben zoals; bewust prikkeling opzoeken door nieuwe ervaringen op te doen, snel verveeld raken en ongeremd zijn. Deze HSP’s worden ook wel high sensation seekers genoemd. Ook hier is onderzoek naar gedaan door psycholoog Marvin Zuckermann. Lees ook het boek prikkels bijten niet, wat speciaal geschreven is voor de HSP HSS combinatie.
Het zou mij niets verbazen dat de topsporters die hoog gevoelig zijn ook een high sensation seeker zijn. Maar zover ik weet is hier nog geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Wel zijn er de persoonlijke verhalen van topsporters en mannen en vrouwen in ‘’harde beroepen’’ die zichzelf herkennen in de HSS.
Er wordt soms ook gesproken over de sterke will (strong willed) HSS in combinatie met HSP. Ook hier denk ik dat het stukje sterke wil past in het karakter van een topsporter.
Tips voor de HSP topsporter
Hieronder deel ik nog een aantal tips hoe je als HSP topsporter optimaal gebruik kunt maken van jouw kwaliteiten.
Leer over de ideale prestatietoestand
Het bereiken van de ideale prestatietoestand (IPT) helpt om het maximale uit jouw sportprestaties te halen. De vraag is hoe je deze toestand bereikt. Het bereiken van de IPT helpt op het moment dat je te veel stress, mentaal en fysiek ervaart. Het kan ook voorkomen dat je juist helemaal geen spanning voelt en geen motivatie hebt. Door de mentale training kun je de IPT bereiken waardoor je veel meer in balans komt en optimale prestaties kunt leveren.
Lees meer over het bereiken van de ideale prestatietoestand in dit bericht.
Leer over ademhalingsoefeningen
Een van de makkelijkste manieren om direct je sportprestatie te verbeteren tijdens een wedstrijd is het uitvoeren van ademhalingsoefeningen. Steeds meer topsporters zie je tijdens wedstrijd even bewust een moment pakken om bewust adem te halen. Het klinkt zo simpel bewust ademhalen, maar er komt meer bij kijken dan je denkt.
Novak Djokovic werd eens gevraagd hoe hij met spannende momenten omgaat (clutch momenten). Zijn reactie:
‘’Bewust ademhalen is het simpelste, maar ook het meest effectieve wat je kunt doen.’’
Lees meer over ademhalingsoefeningen in dit bericht.
Of neem de proef op de som en kijk wat een ademhalingsoefening doet voor jou! Volg de instructies van het onderstaande filmpje.
Leer over het lichaam zoals stretchen mobiliteit en yoga
Om de juiste balans te vinden tussen spanning en ontspanning kan het verstandig zijn om niet alleen mentaal bezig te zijn maar ook je lichaam te gebruiken. Er wordt weleens gezegd dat mensen met te veel stress wandelende hoofden zijn geworden. Daarom kunnen stretchen mobiliteit en yoga een goede uitkomst bieden.
Lees meer over yoga, mentale training en het lichaam in dit bericht.
Leer over visualisatie
Visualisatie kan een effectieve techniek zijn voor HSP’s. Omdat ze creatief zijn ingesteld en een sterk voorstellingsvermogen. Visualisatie is een techniek die in de mentale training wordt gebruikt om een gewenst resultaat te bereiken. Als je visualiseert maak je een mentaal beeld van een ideale situatie. Je speelt als het ware een film af in je hoofd. Door dit beeld in je hoofd af te spelen zorg je ervoor dat je er in het echt profijt van hebt. Dit komt omdat je beter voorbereid bent in de situaties die je in je hoofd al eens hebt meegemaakt.
Visualisatie o.a. gebruikt bij;
- Het behalen van een doel
- Het wegnemen van wedstrijddruk
- Ontwikkelen van meer focus
Lees meer over visualisatie in dit bericht.
Leer je af te sluiten
Het verschil wordt in tennis tussen de punten door gemaakt zegt psycholoog Jim Loehr. Loehr zegt dat de beste topsporters (en niet allen tennissers) zichzelf zo beïnvloeden dat ze weer rustig worden of net weer wat meer energie krijgen om tot topprestaties te komen. Deze topsporter hebben geleerd om tijdens de wedstrijden rust momentjes te pakken en zichzelf weer op het juiste ‘’prikkelingsniveau’’ te brengen.
Kijk ook hoe LeBron James zichzelf afsluit tijdens de wedstrijd en een bewust moment pakt om tot rust te komen.
Conclusies – Het is mogelijk om hoogsensitief (HSP) te zijn en een topsporter
- Hoogsensitief zijn is een karaktereigenschap. Je wordt er mee geboren. 1 op de 5 mensen is een HSP’er. Dus het lijkt aannemelijk dat topsporters hier ook onder vallen.
- Er zijn topsporters (ook behorend bij de wereldtop) die zichzelf bestempelen als hoogsensitief.
- Omdat je een gevoeliger zenuwstelsel hebt en o.a. emoties op een diepere manier ervaart is het wel handig om hier rekening mee te houden. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van bovengenoemde tips.
- De elementen die horen bij het topsportleven zoals winnen, verliezen, geselecteerd worden of niet geselecteerd worden kunnen voor jou misschien intenser inspelen op jouw gevoel.
- HSP’er zijn en aan topsport doen hebben nadelen, maar ook voordelen. Zoals Johan Cruijff zei; ieder nadeel heeft zijn voordeel. Voordelen zoals creatief denken, empathisch zijn, een ideale teamspeler zijn, patronen zien waar anderen die niet zien. Hierdoor weet jij bijvoorbeeld kansen te benutten die anderen niet eens zagen.
- De kans is ook aanwezig dat jij naast HSP ook een High Sensation Seeker bent en een sterke wil hebt. Deze sterke wil komt je natuurlijk goed van pas bij het behalen van jouw doelen.
