Al een paar jaar ben ik gefascineerd door stoïcijnse filosofen. Misschien heb je wel eens gehoord van Seneca, Marcus Aurelius of Epictetus. Dat de principes tot op de dag van vandaag nog steeds toepasbaar zijn in o.a. de topsport blijkt wel uit het feit dat veel Amerikaanse sportteams zoals de Seatle Seahawks en New England Patriots (NFL) gebruik maken van de stoïcijnse principes.
Schrijvers zoals Tim Ferriss en Ryan Holiday hebben deze stroming opnieuw populair gemaakt bij een hele nieuwe doelgroep. Het mooie van deze stroming in de filosofie vind ik persoonlijk dat het heel praktisch is en dus ook voor sporters!
In deze post laat ik onder andere zien hoe een echte stoïcijn om zou gaan met problemen, obstakels of uitdagingen. En ik beschrijf hoe de stoïcijn deze problemen en obstakels zou oplossen en hoe wij dat kunnen doen als sporter.
Een hele lijst van met bekende sporters, muzikanten en politici hebben deze filosofie al omarmt. Denk bijvoorbeeld aan mensen zoals;
- Bill Clinton
- LL Cool J
- Arnold Schwarzenegger
- New England Patriots (sportteam NFL)
- Tom Brady
- Antonio Brown
- Ben Roethlisberger
Wat is stoïcisme?
Stoïcisme is een filosofische stroming uit het oude Griekenland. Zeno van Citium wordt gezien als de stichter van het stoïcisme. Hij gaf les in een stoa, een Griekse gang met zuilen. De stoïcijnen hadden als doel om door hun manier van denken het ‘’goede leven’’ te leven. Ze waren van mening dat het lot van te voren bepaalt is, maar dat onze reactie op wat er gebeurt in ons leven te trainen is. In onze reactie op de dingen die gebeuren kunnen we een keuze maken over hoe we ons voelen.
Angst, druk om te presteren of verdriet zijn dingen waar een stoïcijn zich niet door laat raken. Van binnen blijft hij kalm. De stoïcijn heeft daarom het ultieme geluk in het leven en dat is o.a. innerlijke rust.
Macrus Aurelius – The happiness of our life depends on the quality of our thoughts
Stoïcisme en moderne evidence based psychologie
Stromingen zoals positieve psychologie, sportpsychologie of mentale training komen vaak niet uit het niets. In het geval van de psychologie bouwt een hele effectieve vorm van psychologie zelfs voort op de stoïcijnse filosofie.
Psycholoog Albert Ellis, grondlegger van de psychologische stroming Rationeel Emotieve Therapie (RET), heeft vaak het stoïcisme genoemd als inspiratie voor het ontwikkelen van RET. RET is evidence based, dit betekent dat het uitvoeren van een handeling door een beroepsbeoefenaar op zo’n wijze wordt gedaan dat de uitvoering gebaseerd is op de best beschikbare informatie over doelmatigheid en doeltreffendheid van die handeling.
Het eerste principe – wat ligt er in onze macht?
Vaak ervaren we problemen omdat we een gebeurtenis niet goed inschatten. De stoïcijnse filosofie helpt ons door onze gedachten te trainen. Volgens de filosoof Epictetus moeten we bij alles wat ons overkomt de volgende vraag stellen;
Wat ligt er in onze macht en wat ligt er niet in onze macht?
Wat ligt er in onze macht en wat ligt er niet in onze macht?
Waar hebben we controle op is de vraag die we onszelf moeten stellen. We ervaren vaak problemen of zien iets als een ramp omdat we denken dat we er controle op hebben. Denk bijvoorbeeld aan het weer. We kunnen ons humeur totaal laten verpesten omdat het regent, terwijl we hier geen invloed op hebben. Of we kunnen helemaal onder de indruk zijn van alle toeschouwers die komen kijken bij onze wedstrijd. Maar we hebben niet onder controle of die toeschouwers er zitten of niet.
Het doel is om dan te bedenken wat we wel kunnen controleren. En de stoïcijnen gaven hier veel praktische tips voor. Hieronder een aantal van die tips.
Een voorbeeld – hoe ga ik om met plankenkoorts?
Epictetus heeft het over het volgende voorbeeld. Als muzikant kan het voorkomen dat je moet optreden voor grote uitverkochte zalen. Sommige muzikanten worden daar extra zenuwachtig van bij het idee dat de hele zaal vol zit en dat iedereen voor jou komt. Je kunt de druk extra hoog opvoeren voor jezelf door te denken dat het publiek extra veel van jou verwacht.
Maar volgens Epictetus hoef je je helemaal geen zorgen te maken om het publiek en hun reactie, want dit is iets wat je niet kunt controleren. Het enige wat jij onder controle hebt is jouw eigen inzet. In sport wordt dit ook wel taakgerichte focus genoemd. Je bent alleen maar bezig met het uitvoeren van jouw taak en alle randzaken zoals de reacties van het publiek laat je voor wat het is.
Hoe krijg ik mijn emoties onder controle?
Obstakels zoals een onterechte beslissing van de scheidsrechter, een penalty in het voordeel van de tegenstander, is iets wat negatieve emoties kan veroorzaken. In het boek The Obstacle is the Way geeft schrijver Ryan Holiday een praktische stoïcijnse oplossing hoe we om kunnen gaan met deze negatieve emoties.
Een van de eerste vragen die je jezelf kunt stellen is; helpt deze negatieve emotie mij in deze situatie? Helpt het mij om de scheidsrechter uit te schelden bij deze onterechte beslissing? ‘’Maar ik voel me gefrustreerd en boos om de beslissing’’ zou je kunnen zeggen. Klopt, maar niemand heeft ooit gezegd dat je niets mag voelen.
Een eerste reminder is dat je tegen jezelf kunt zeggen; Ik ben in controle, niet mijn emoties. Door logica en bepaalde statements kunnen we onze negatieve emoties verslaan, zegt Holiday. We moeten ons constant afvragen; moet ik hierdoor van slag raken? Moet ik één beslissing van de scheidsrechter mij zo erg laten beïnvloeden dat ik helemaal niet meer met de wedstrijd bezig ben?
Nee, hierdoor hoef je niet van slag te raken, want je hebt het al eens meegemaakt. Het is vast als een vaker voorgekomen dat je een onterechte beslissing hebt gehad en waarschijnlijk kan je ook een voorbeeld verzinnen waarin je uiteindelijk de wedstrijd nog hebt gewonnen.
De beslissing van de scheidsrechter heb je niet onder controle en voor andere situaties geldt vaak dat je het al eens hebt meegemaakt en er voor hebt getraind. Je weet bijvoorbeeld al wat de tactiek wordt als je op achterstand komt. Of, nee, je hoeft niet van slag te raken want je hebt jezelf betrapt op de negatieve emotie en je realiseert je dat deze gedachte niets positiefs bijdraagt aan je gevoel.
Helpt het om je zorgen te maken?
Het onderstaande fragment wil ik graag met je delen omdat het erg lijkt op de stoïcijnse manier van denken. Het fragment komt uit de film Bridge of Spies met Tom Hanks. In de film verdedigt Hanks een Russische man die wordt verdacht te spioneren voor de Russen. De film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal en de spanning is af en toe om te snijden. Het geeft een perfect voorbeeld hoe we onze gedachten de baas kunnen blijven in stressvolle situaties.
Ons brein is een onneembare vesting
Vroeger werden burchten en kastelen zo gebouwd dat ze bijna niet waren binnen te dringen voor vijandelijke legers. De stoïcijnen zeggen wat we ons brein ook moeten trainen dat vijandelijke en niet gewenste gedachten ons brein binnen kunnen dringen.
In het boek The Obstacle is the Way zegt Holiday dat we niet met zo’n sterke manier van denken zijn geboren, maar dit juist getraind moet worden. In tijden dat het goed gaat moeten we juist ons brein trainen zodat we voorbereid zijn als er stressvolle situaties aanbreken. Veel van de filosofen zagen zichzelf ook als mentale atleten, want het brein is ook een spier. En door de juiste oefeningen kan het brein ook getraind worden en uiteindelijk is het brein zo getraind dat het zelfs met de grootste obstakels om kan gaan.
Conclusies
- De filosofische stroming stoïcisme is nog steeds relevant, we zien het o.a. terug in de evidence based psychologie RET. Psycholoog Albert Ellis heeft gezegd dat stoïcisme als inspiratie heeft gediend voor de RET.
- Volgens Epictetus komen onze problemen niet voort uit de dingen die om ons heen gebeuren, maar ons denken over die dingen veroorzaken juist onze problemen.
- Volgens Epictetus moeten we onszelf de vraag stellen; wat ligt er in onze macht en wat niet? En volgens hem is ons denken het enige wat in onze macht ligt.
- Zoals we ons lichaam kunnen trainen, zo kunnen we ook ons brein trainen. Het trainen van ons brein door mentale training is dus niet iets nieuws, want dat deden de filosofen uit de oudheid al.
Tot slot
Een aantal van tips lijken heel simpel, maar het kan heel effectief zijn. Het is ook simpel om in een stressvolle situatie te verschieten in je oude patronen en de lessen van de stoïcijnen te vergeten. Daarom blijft het een oefening en helpt het om tijdens je fysieke training regelmatig stil te staan bij één van de stoïcijnse principes. Hierdoor train je jezelf al voor als de echt stressvolle situaties komen, zoals een hele belangrijke en beladen wedstrijd.
Wil je meer leren over de stoïcijnse filosofie dan kan je ik je de volgende boeken aanraden;
- Ryan Holiday – The Obstacle is the Way
- Epictetus – Zakboekje
- Epictetus – Over Vrijheid
- Seneca – De kortheid van het leven
- Marcus Aurelius – Overpeinzingen (meditaties)
