Hoort spiritualiteit thuis in de topsport?

Voordat je denkt dat dit een heel zweverig bericht wordt wil ik je het tegendeel bewijzen. Elke keer wanneer ik naar de top van de top kijk zie ik steeds weer dezelfde principes terugkomen, waaronder spiritualiteit. Denk bijvoorbeeld maar aan Michael Jordan, FC Barcelona, de All Blacks of Muhammad Ali. In dit bericht wil ik je laten zien waarom het thuishoort in de topsport. Waarom het praktisch toepasbaar is en een waarom dit het grootste verschil kan maken om topprestaties te bereiken.

Heb je wel eens gehoord van de woorden en termen; mindfulness, flow, bewustzijn, zen en in het nu zijn? Je zou zelfs kunnen spreken van piekervaringen. Psycholoog Abraham Maslow had het namelijk ook over deze piekervaringen. Hier heeft hij veel onderzoek naar gedaan en deze piekervaringen kwam hij ook tegen bij atleten. Als je bekend bent met deze termen zal dit bericht voor veel aha-momenten zorgen en misschien ook wel een boost geven om je verder te verdiepen in dit onderwerp.

Ben je nog niet bekend met deze begrippen, maar wel heel benieuwd hoe je hiermee jouw sportprestaties en je leven kunt transformeren, dan is heb je reden genoeg om door te lezen!

Wat is spiritualiteit?

Met spiritualiteit wordt vaak het innerlijke leven bedoeld. Je zou jezelf de vraag kunnen stellen; ben ik alleen mijn lichaam? Of ben ik meer dan mijn lichaam? In sommige oude wijsheidstradities of vormen van psychologie wordt er ook wel gesproken over 3 niveaus van het menselijke bestaan, namelijk; lichamelijk niveau, ziel niveau en het geestelijke niveau. Je zou daarom dus kunnen zeggen dat wanneer we spiritueel bezig zijn we focussen op het innerlijke leven (zelfs nog voorbij het psychologische en mentale aspect!).

De focus ligt in de spiritualiteit meer op ziel niveau en geestelijk niveau. Het innerlijke leven kan, zoals ik al eerder zei, grote impact hebben op jouw sportprestaties. Hier zal ik later in dit bericht meer over vertellen.

Wat betekent het woord spiritualiteit?

Het woord spiritualiteit is afgeleid van het woord spiritus. Dit betekent adem in het Latijn. Wat interessant is is dat de adem en verschillende ademhalingstechnieken al honderden, en soms wel duizenden, jaren bekend zijn in verschillende wijsheidstradities en religies. Het belang van de adem en ademhalingstechnieken wordt de laatste jaren steeds vaker gebuikt door topsporters en worden onderkent door de psychologie en mentale training. Ook veel wetenschappelijke studies laten zien dat verschillende ademhalingstechnieken een positief effect hebben op het (psychologisch ) welzijn van mensen.

In vroegere tijden was het psychologische effect van de ademhaling niet alleen van belang. Iets wat je ‘’kleine ik’’ overstijgt was veel belangrijker. De echte transformatie van een mens, daar ging het om! Sommige mensen noemen dit overstijgende aspect, hetgeen wat groter is dan jijzelf, God of eindeloos bewustzijn. Als je nu het gevoel krijgt dat het vaag begint te worden dan daag ik je uit om toch nog even verder te lezen, want hieronder ga ik je een aantal praktische voorbeelden geven.

De ego is de vijand – en je kleine ik

Een populaire schrijver van zelfhulp boeken op dit moment is de Amerikaan Ryan Holiday. Hij staat er om bekend veel boeken te schrijven die te maken hebben met een stoïcijnse mindset. Deze boeken worden overigens ook door veel top atleten gelezen. In een interview vertelt hij waarom de ego volgens hem negatief is. Hij noemt het zelfs een giftige kracht die je naar beneden trekt. Ego beperkt je omdat je al denk; ‘’ik ben er al, ik ben al goed genoeg’’. Als topsporter wil je natuurlijk niet het gevoel hebben dat je niets meer kunt leren. Want stilstand is achteruitgang wordt wel eens gezegd.

Als je aan ego denkt zou je kunnen denken aan je kleine ik. Ik zou ego en je kleine ik ook wel omschrijven met de volgende kenmerken: Negatief denken. Ongewenst jezelf druk opleggen. Het constant streven naar meer, maar geen voldoening hebben. Leven in afgunst naar anderen en jaloers zijn op anderen. Denken in termen dat je altijd te kort komt, ook wel een schaarste mentaliteit genoemd. Of het hebben van een fixed mindset. Zelf zou ik niet zo snel zeggen dat ego de vijand is, maar wel dat ego belangrijk is om te herkennen in jezelf omdat dit echte progressie of transformatie beperkt.

‘’The disease of me is ever present. But it can be anticipated and overcome.’’ Pat Riley

Met de focus op spiritualiteit kan je makkelijker bewust worden van de ego (kleine ik) en jezelf verbinden met je grotere zelf. Je verbinden met je grote zelf zal er toe leiden dat je eerder in de flow komt en meer in het nu bent. Deze bewustwording is ontzettend belangrijk want op het moment dat je niet eens weet dat je ego de overhand heeft kan je er ook niets aan veranderen. Daarom wordt er ook wel gezegd; bewustwording is de eerste stap in verandering.

Doe modus versus zijn modus

Veel topsporters zijn vaak compleet gefocust op de uitkomst van een wedstrijd of toernooi. Dit kan ervoor zorgen dat ze extra veel druk op zichzelf leggen. Die extra druk ontstaat omdat je de uitkomst nooit in je eigen handen hebt. Maar wat heb je dan wel in eigen handen? Wat je van moment tot moment doet en het proces waar je mee bezig bent heb je in eigen handen. Een mooie reminder vind ik: stel het doel en vergeet het doel. Het is namelijk belangrijk om doelen te hebben, want deze geven richting aan wat je wilt bereiken. Echter wil je ook van het huidige moment genieten en niet alleen maar met het eindresultaat.

De focus op het eindresultaat wordt ook wel de doe modus genoemd. De focus op het proces en het huidige moment wordt ook wel de zijn modus genoemd. Ook op het moment dat sommige topsporters beginnen met ademhalingsoefeningen willen ze gelijk een bepaald effect voelen. Dit zorgt ervoor dat je direct je focus verlegt naar het eindresultaat terwijl de kracht juist ligt in de focus op het huidige moment. Ook de constante focus op het eindresultaat in wedstrijden vergroot de kans op overmatig stress en wedstrijddruk.

Als dan redenering – doe modus

Een ander verschijnsel van de doe modus is de ‘’als – dan redenering’’. De als – dan redenering wil zeggen; Als ik X heb ben ik pas blij/gelukkig/tevreden. Mijn voldoening hangt af van het verkrijgen van X. Bijvoorbeeld landskampioen worden of het NK winnen. Pas als ik kampioen ben kan ik echt tevreden/gelukkig/ontspannen/relaxed/blij zijn. Maar wat als je het niet redt? Of stel dat je het wel redt. Dat betekent dat je maar 1 keer per jaar echte voldoening zou hebben. Is dat een fijne manier van leven?

Nog iets anders om over na te denken is het volgende. Verleen jij je identiteit en wie je bent aan wat je hebt? Bijvoorbeeld welke spullen je hebt? Of hoeveel geld je verdient? Maar wie ben jij zonder al deze dingen? Spiritualiteit kan ons helpen om overbodige gehechtheden los te laten en meer een gevoel van rust geven. Niet alleen maar het constante jagen om meer, meer, meer.

De neurologische niveaus in NLP – Wat maakt de grootste impact in verandering?

Neuro linguïstisch programmeren (NLP) wordt ook wel eens de studie naar succes genoemd. In NLP worden de meest effectieve strategieën en modellen gebruikt om tot de meest succesvolle verandering te komen. Een van deze strategieën die gebruikt wordt om tot een succesvolle verandering te komen wordt weergegeven in het model van de neurologische niveaus van Robert Dilts (een pionier in het NLP).

De neurologische niveaus laten zien waarom verandering soms zo lastig is. Want vaak als we proberen te veranderen zoeken we die verandering op hetzelfde niveau als waar we nu staan. Albert Einstein omschreef het als volgt : we cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them. Dus wil je tot verandering komen dan moet je een trap hoger zoeken in het model van de neurologische niveaus. Maar wat heeft spiritualiteit hiermee te maken?

”We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.” Albert Einstein

De grootste impact in verandering – Spiritualiteit

Als je ergens op de trap van de niveaus een bepaald probleem ervaart. Is het dus belangrijk om de oplossing niet op dezelfde trap te zoeken. Vooral als je de kans van slagen wil verbeteren. Het kan zijn dat je op een lager niveau een verandering maakt en dat dit ook invloed heeft op de hogere treden. Je gaat bijvoorbeeld ander gedrag vertonen, bijvoorbeeld door vanaf nu voor elke training een uur eerder te komen. Dit zou ervoor kunnen zorgen dat je overtuigingen ook veranderen. Bijvoorbeeld de overtuiging dat; ‘’hoe meer uren ik maak hoe beter ik word.’’ Echter is de kans groter dat wanneer je jouw overtuiging eerst verandert je eerder ander gedrag laat zien.

Het model laat zien dat spiritualiteit op de hoogste trap staat. Daarmee ben ik ook van mening dat het een onmisbaar onderdeel is in echte transformatie. Zeker als je tot echte doorbraken wil komen. Topsporters kennende zullen ze dit gegeven met beide handen aangrijpen als dit betekent dat hun sportprestaties ten goede komt

Voorbeeld van neurologische niveaus en verandering in de topsport

Stel je voor dat je als voetballer beter wilt worden in penalty’s. Je besluit om elke dag 100 penalty’s na je eigen training te oefenen. Maar je merkt dat je nog niet zo snel vooruitgaat. Je zou dan kunnen denken dat je nog meer penalty’s moet gaan nemen. Maar als je nu weet dat je de neurologische niveaus van NLP kunt gebruiken kan je ook een trap hoger op de ‘’ladder’’ kijken en daar zorgen voor een doorbraak. Bijvoorbeeld  te kijken op de hoogste trap, spiritualiteit. Wat kan je dan praktisch doen?

Door bijvoorbeeld elke dag 5 minuten een ademhalingsoefening te doen leer je meer te focussen op het huidige moment en verminderd je stress. Hierdoor hoef je misschien niet eens meer penalty’s, want je leert juist met meer focus en precieze te schieten, waardoor het dus meer gaat om kwaliteit in plaats van kwantiteit.  Het doel om die ademhalingsoefening te doen hoeft overigens te zijn dat je jouw penalty’s wilt verbeteren, maar de verbetering van je penalty’s kan wel een bij-resultaat zijn van die oefening.

De piramide van Maslow – De motivatietheorie – En de vergeten stap

De psycholoog Abraham Maslow beschreef in zijn motivatietheorie wat een mens motiveert en waarop men zich focust in het vervullen van zijn behoeften. Het doel van de piramide en de hiërarchie is om aan te geven waar iemand staat in zijn leven, maar ook om in kaart te brengen waar je behoeften aan hebt in je leven. Een misvatting is dat mensen denken dat de hoogste stap in zijn piramide zelfactualisatie is, ook wel zelfverwerkelijking genoemd. Later benadrukte Maslow dat er nog een onmisbare laatste stap was, namelijk zelftranscendentie.

Je zou kunnen zeggen dat de piekervaring vooral op dit hoogste niveau van zelftranscendentie plaatsvindt. Juist die piekervaring is waar een topsporter zijn voordeel mee kan doen. Bedenk maar eens hoe waardevol het is als je het gevoel hebt dat alles vanzelf lijkt te gaan zoals in een flow toestand.

Spirituele training

Het zou kunnen dat je jezelf wil ontwikkelen op spiritueel vlak. Wat zou je dan kunnen doen? Hieronder geef ik een aantal suggesties om met jouw spirituele training te beginnen over te verdiepen.

• Meditatie
• Bidden
• Lezen van (heilige) teksten. Denk hierbij aan; de Bijbel, Koran, Thora, Bhagavad Gita, Yoga Sutras of de Dhammapada.
• Contemplatie. Dus bijvoorbeeld het lezen van een stukje tekst uit zo’n bovengenoemd geschrift en vervolgens mediteren op de diepere betekenis van deze tekst.
• Ademhalingsoefeningen.
• Samenkomen in een gemeenschap en bovengenoemde handelingen samen uitvoeren.
• Visualisatie.

De uitdaging met die (heilige) teksten is dat het soms lastig te begrijpen is en er veel verwarring kan ontstaan. Dit kan zorgen dat er verkeerde opvattingen ontstaan. Het kan dan handig zijn om verschillende toelichting / commentaren op die teksten te lezen waardoor je inzicht groeit. Daarnaast zijn er natuurlijk genoeg andere boeken die ook helpen met jouw spirituele ontwikkeling. Een andere aanrader vind ik het boek Bewustzijn van Anthony de Mello. Met veel humor beschrijft hij op een praktische manier wat je kunt doen om jezelf te ontwikkelen op innerlijk vlak.

Spiritualiteit – Geloof in God – En een innerlijke ervaring?

Wanneer het gaat over spiritualiteit gaat het ook vaak over God. Alleen is het tegenwoordig zo dat mensen niets met deze begrippen hebben. Ze hebben bepaalde associaties en beelden bij deze begrippen waardoor ze niet het gevoel hebben dat ze hier iets mee willen doen. Ik denk dat dit jammer is. Ik ben van mening dat het veel meer over de innerlijke ervaring gaat. Hierdoor gaat het niet meer om blind geloven in iets of iemand omdat iemand zegt dat het zo is. Het gaat in mijn beleving veel meer om vertrouwen op jouw innerlijke ervaring. Een mooi voorbeeld vond ik terug in een interview met psycholoog Jung.

Geloof je in God? – Het antwoord van Carl Gustav Jung

Carl Gustav Jung werd in de onderstaande video geïnterviewd. In het interview werd hem gevraagd; gelooft u in God? Zijn antwoordt was; dat is een lastige vraag om te beantwoorden. En na even te denken zei hij; ik weet. Ik hoef niet meer te geloven. Dit vind ik een prachtig voorbeeld waarin je kan zien dat het uiteindelijk ook op een innerlijk weten aankomt.

”Ik geloof niet. Ik weet.” Carl Gustav Jung

De All Blacks

In het boek Legacy schrijft James Kerr wat de All Blacks zo succesvol maakt als rugbyteam. Sommige mensen bestempelen de All Blacks ook wel als het meest succesvolle sportteam aller tijden. In het boek worden 15 succesfactoren besproken waarvan twee heel goed aansluiten rondom het thema spiritualiteit. De 2 factoren die ik kort wil benadrukken in het boek zijn de hoofdstukken zingeving (purpose) en authenticiteit.  

Zingeving – Vraag waarom?

Toen de All Blacks in een lastige periode zaten als team werd een spoedoverleg ingeschakeld. Er werd nagedacht over wat ze konden doen als team en organisatie om het beter te kunnen doen. In zes woorden werd omschreven waar de focus op moest komen te liggen voor de komende 8 tot 10 jaar met het team. De 6 woorden zijn;

Better People Make Better All Blacks.

Het belangrijkste was dat ze als team en op persoonlijk vlak zich konden verbinden aan iets groters dan zichzelf. Het ging om zingeving. Als je tot topprestaties wilt komen moet je beginnen met een hoger doel (zingeving). Om achter dat hogere doel te komen moet je de vraag; Waarom? Stellen.

• Waarom doe jij wat je doet?
• Wat geeft zin aan jouw leven?
• Waarom wil je afzien?
• Waarom is het jouw waard om door te zetten in moeilijke tijden?

De filosoof Nietzsche zei ooit eens;

”Hij die een ‘waarom’ heeft om voor te leven, kan bijna iedere ‘hoe’ verdragen.” Nietzsche

Ook de schrijver Simon Sinek schrijft over het belang van zingeving het vinden van jouw WHY?. De meeste mensen weten wel wat ze doen, ook hoe ze het doen, maar waarom ze het doen weten ze vaak niet. Als je dus gaat nadenken over de vraag waarom topsport belangrijk is en nadenkt over wat sport voor jou betekent kan je achterhalen waar jouw inspiratie en motivatie vandaan komt.

Authenticiteit – Ken jezelf

Ook wordt er in het boek gesproken over authenticiteit. Being real or being fake. Voor de All Blacks komt het allemaal neer op echt zijn. Je echte zelf is belangrijk. Mentale instabiliteit ontstaat wanneer je niet echt bent en niet authentiek. Socrates, een filosoof en door velen benoemd als meest wijze persoon ooit, zei; ken jezelf. Wanneer je je echte zelf kent kan je echt richting geven aan je leven, authentiek zijn en zorgen dat je in de juiste flow komt.

FC Barcelona

Ruim 15 jaar gelden bezocht ik met mijn familie een keer het stadion van FC Barcelona. Als je er wel eens geweest bent dan weet je vast wel dat je er ook rondleidingen kan volgen. Dan is het je waarschijnlijk ook opgevallen dat er in het Camp Nou ook een kleine kerk is waar o.a. de spelers even kunnen bidden.

In mijn begeleiding van topsporters zie ik regelmatig dat ze kracht putten uit hun geloof. Sommige hebben Bijbelse teksten als tekens van vertrouwen op hun lichaam of bidden regelmatig en soms ook 5 keer op een dag. Wanneer je gelovig bent kan dit een enorme kracht zijn waaruit je rust en vertrouwen kunt halen. Het belang van het geloof zag ik ook terug in het stadion van FC Barcelona.

Muhammad Ali

Muhammad Ali zei ooit eens dat je leven pas echt begint op het moment dat je weet wat het doel in het leven is. Hij zei ook ooit; ’’I conquered the world, and it didn’t bring me happiness. The only true satisfaction comes from honoring and worshipping God.’’ Wat ik heel inspirerend vind is dat hij bewuste keuzes maakte over waar hij zich wel en niet aan verbond. Ook met bepaalde sponsoring en bepaalde sectoren wilde hij niet werken vanwege de slechte invloed op mens en samenleving.

Over zijn geloof schrijft hij onder andere in zijn spirituele memoires Soul of a Butterfly. In het boek beschrijft hij hoe hij met ziekte en tegenslagen kon omgaan en welke kracht hij kon putten uit zijn geloof. Hij mocht in zijn piek jaren niet boksen omdat hij trouw wilde blijven aan zijn (geloofs)overtuigingen. Zijn geloof gaf het inzicht in de betekenis van het leven en gaf hem zingeving.

Michael Jordan

In de onderstaande video vertelt Michael Jordan over de belangrijke rol die zijn coach Phil Jackson in zijn carrière heeft gespeeld. Jackson wordt ook wel de zenmeester genoemd omdat hij in zijn manier van coachen veel zen principes gebruikte. Jordan zegt dat hij door de zen principes het leven op een hele andere manier kon bekijken. Jackson zegt daar verder over dat er in het team veel aandacht was om in het huidige moment te zijn (being present) en visualisatie.

Jackson zegt dat Jordan deze principes helemaal omarmde en hierdoor niet bezig was met het forceren van momenten, maar juist heel goed in het huidige moment kon handelen, waardoor het spel meer naar hem toe kwam. Overigens is zen geen geloof of religie. Ook mindfulness was een belangrijke succesfactor van Phil Jackson en zijn teams. George Mumford, een mindfulness leraar en schrijver van het boek The Mindful Athlete, werd ingeschakeld door Phil Jackson om zowel Michael Jordan als Kobe Bryant te leren meer mindful te zijn.

Conclusie – Hoort spiritualiteit thuis in de topsport?

• Spiritualiteit bestaat al duizenden jaren.
• Spiritualiteit zie je ook bij de top in topsport. Denk bijvoorbeeld maar aan de All Blacks, Michael Jordan, Muhammad Ali en FC Barcelona.
• In de psychologie wordt ook het belang onderkent van het hebben van een hoger doel in het leven.
• Het model van de Neurologische Niveaus uit NLP laat zien dat wanneer je op spiritueel niveau een verandering maakt je ook in je gedrag van alle dag verschil kunt zien. Een verandering op een hoger niveau kan grotere impact hebben dan een verandering op een lager niveau.
• Psycholoog Abraham Maslow heeft het over piekervaringen. Wat je ook kunt zien als een verhoogde staat van bewustzijn, flow of mindful zijn. Dit zijn ”manieren van zijn” die zeer relevant zijn voor topsporters.
• De All Blacks vinden het heel belangrijk om een purpose te hebben. Het gaat hierbij dus om zingeving en jezelf verbinden aan een hoger doel.
• Wanneer je zingeving hebt en je kunt verbinden met iets hogers krijg je meer betekenis in het leven. Het wordt makkelijker om af te zien, tegenslagen te verwerken, maar het helpt ook om mentale instabiliteit te voorkomen.
• Je haalt door spiritualiteit en zingeving meer voldoening uit het leven.  
• Met spiritualiteit kun je sneller bewust worden van negatieve gedachten en bewustwording is de eerste stap van verandering.

Mijn conclusie is dat lang niet iedereen iets zal hebben met de term spiritualiteit. Echter ben ik er wel van overtuigd dat iedereen op zoek is in het leven naar geluk en voldoening. Spiritualiteit biedt dat en helpt ook met het verbeteren van jouw sportprestaties. Daarom vind ik dat spiritualiteit een belangrijkere rol mag en moet spelen in de topsport. Topsporters kennende weet ik dat ze elke gelegenheid zullen aanpakken om hun sportprestaties naar een hoger niveau te tillen, daarom kan spiritualiteit hét verschil maken om jezelf te transformeren en door te breken naar het volgende niveau,